Hội chứng ruột kích thích là một rối loạn tiêu hoá chức năng kéo dài ở người bệnh. Việc điều trị sẽ trở nên dễ dàng hơn nếu xác định được chính xác nguyên nhân gây ra bệnh. Để hiểu rõ hơn về hội chứng ruột kích thích, nguyên nhân cũng như phương pháp điều trị căn bệnh này, hãy cùng tham khảo bài viết dưới đây.
Mục lục
- I – Hội chứng ruột kích thích (IBS) là gì?
- II – Nguyên nhân gây ra hội chứng ruột kích thích
- III – Các triệu chứng thường gặp
- IV – Các biện pháp chẩn đoán chính xác hội chứng ruột kích thích
- V – Các phương pháp điều trị hội chứng ruột kích thích
- VI – Người mắc hội chứng ruột kích thích nên ăn gì? Kiêng gì?
I – Hội chứng ruột kích thích (IBS) là gì?
Hội chứng ruột kích thích (IBS) là một rối loạn tiêu hóa chức năng đặc trưng bởi triệu chứng gồm chuột rút, đau bụng, đầy hơi và tiêu chảy hoặc táo bón hoặc cả hai. Hội chứng ruột kích thích là một tình trạng mãn tính mà cần phải kiểm soát lâu dài.
Theo một nghiên cứu của khoa Tiêu hóa ở Bắc Mỹ [1], khoảng 10% dân số mắc hội chứng ruột kích thích bất kỳ độ tuổi nào và khoảng 200/100.000 người sẽ nhận được chẩn đoán ban đầu về IBS trong suốt một năm. Cũng theo nghiên cứu này, bệnh nhân IBS thường gặp ở độ tuổi trẻ, và phần lớn nữ giới.
Chỉ một số ít người bị IBS có các dấu hiệu và triệu chứng nghiêm trọng. Một số người có thể kiểm soát các triệu chứng của họ. Như là quản lý chế độ ăn uống, lối sống và giảm tải căng thẳng. Các triệu chứng nghiêm trọng hơn có thể được điều trị bằng thuốc và liệu pháp tâm lý.
II – Nguyên nhân gây ra hội chứng ruột kích thích
1. Nguyên nhân của hội chứng ruột kích thích
Hiện nay chưa xác định được nguyên nhân chính xác của IBS. Các chuyên gia cho rằng sự kết hợp của nhiều vấn đề có thể dẫn đến IBS. Các yếu tố khác nhau có thể gây ra IBS ở những người khác nhau. Các yếu tố hay gặp bao gồm:
Co thắt cơ trong ruột
Khi thức ăn qua đường tiêu hóa, các lớp cơ ở thành ruột co lại. Các cơn co thắt nếu mạnh và kéo dài hơn bình thường có thể gây đầy hơi, chướng bụng và tiêu chảy. Ngược lại, nếu sự co bóp của ruột yếu có thể làm chậm quá trình di chuyển thức ăn và dẫn đến phân khô, cứng.
Hệ thần kinh
Ở ruột non, có mạng lưới hệ thần kinh phong phú và phát triển đặc biệt là ở thành ruột. Các chuyên gia cho rằng các vấn đề về tương tác não – ruột có thể ảnh hưởng đến hoạt động của cơ thể và gây ra các triệu chứng IBS. Sự bất thường trong hoạt động của các dây thần kinh ở hệ tiêu hóa có thể khiến bạn cảm thấy khó chịu hơn bình thường khi bụng căng ra vì đầy hơi hoặc phân.
Các tín hiệu phối hợp kém giữa não và ruột có thể khiến cơ thể phản ứng quá mức. Với những thay đổi thường xảy ra trong quá trình tiêu hóa, dẫn đến đau, tiêu chảy hoặc táo bón.
Nhiễm trùng nặng
IBS có thể xuất hiện một đợt tiêu chảy nghiêm trọng (viêm dạ dày ruột) do vi khuẩn hoặc virus gây ra. IBS cũng có thể liên quan đến mất cân bằng vi khuẩn trong ruột (vi khuẩn có hại phát triển quá mức).
Stress, áp lực
Những người căng thẳng, đặc biệt là trong thời thơ ấu như lạm dụng thể chất, tình dục [2], trầm cảm,… có xu hướng xuất hiện nhiều triệu chứng của IBS hơn.
Những thay đổi trong vi khuẩn đường ruột
Ví dụ như sự thay đổi của vi khuẩn, nấm và virus, thường cư trú trong ruột và đóng một vai trò quan trọng đối với sức khỏe. Nghiên cứu chỉ ra rằng lượng vi khuẩn ở những người bị IBS có thể khác với vi khuẩn ở những người khỏe mạnh, tùy từng loại vi khuẩn.
Gen di truyền
Một vài chứng minh trên lâm sàng cho thấy rằng gen có thể khiến một số người có nhiều khả năng phát triển IBS hơn.
2. Yếu tố nguy cơ
Các triệu chứng của IBS có thể được kích hoạt bởi:
- Thức ăn. Vai trò của dị ứng hoặc không dung nạp thực phẩm trong IBS chưa được hiểu đầy đủ. Dị ứng thực phẩm thực sự hiếm khi gây ra IBS. Nhưng nhiều người có các triệu chứng IBS tồi tệ hơn khi họ ăn hoặc uống. Các thực phâmt như lúa mì, các sản phẩm từ sữa, trái cây họ cam quýt, đậu, bắp cải, sữa và đồ uống có ga.
- Stress: Hầu hết những người bị IBS trải qua các dấu hiệu và triệu chứng thường xuyên hơn trong thời gian căng thẳng gia tăng. Căng thẳng có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng, biểu hiện của IBS.
III – Các triệu chứng thường gặp
Các triệu chứng phổ biến nhất của hội chứng ruột kích thích (IBS) là đau bụng. Chúng thường liên quan đến nhu động ruột và thay đổi nhu động ruột. Những thay đổi này có thể là tiêu chảy , táo bón tùy thuộc vào loại IBS bạn mắc phải. Các dấu hiệu và triệu chứng của IBS khác nhau nhưng thường xuất hiện trong một thời gian dài. Phổ biến nhất bao gồm:
- Đau bụng, chuột rút hoặc chướng bụng liên quan đến việc đi tiêu
- Những thay đổi về sự xuất hiện của nhu động ruột, cảm giác mót đi tiêu
- Những thay đổi về tần suất đi tiêu
Các triệu chứng khác thường liên quan bao gồm đầy hơi, tăng khí hoặc chất nhầy trong phân.
IV – Các biện pháp chẩn đoán chính xác hội chứng ruột kích thích
1. Các tiêu chí chẩn đoán
Hiện nay, chưa có xét nghiệm nào để chẩn đoán xác định IBS. Bác sĩ có thể sẽ bắt đầu xác định từ bệnh sử. Sau đó khám lâm sàng và các xét nghiệm cận lâm sàng để loại trừ các bệnh lý khác, chẳng hạn như bệnh celiac.
Sau khi các điều kiện khác đã được loại trừ, bác sĩ của bạn có thể sẽ sử dụng một trong các bộ tiêu chuẩn chẩn đoán IBS sau:
- Tiêu chí Rome. Các tiêu chí này bao gồm đau bụng và khó chịu kéo dài trung bình ít nhất một ngày/tuần và kéo dàu trong ba tháng, liên quan đến ít nhất hai trong số các yếu tố sau:
- Đau và khó chịu liên quan đến đại tiện
- Tần suất đại tiện bị thay đổi
- Độ đặc của phân bị thay đổi.
- Mô hình IBS. Đối với mục đích điều trị, IBS có thể được chia thành ba loại, dựa trên các triệu chứng của bệnh nhân: chủ yếu là táo bón, tiêu chảy hoặc hỗn hợp.
2. Các dấu hiệu chẩn đoán hội chứng ruột kích thích
Bác sĩ cũng có thể sẽ đánh giá xem bệnh nhân có các dấu hiệu hoặc triệu chứng khác có thể gợi ý một tình trạng khác, nghiêm trọng hơn hay không. Những dấu hiệu này bao gồm:
- Khởi phát các dấu hiệu và triệu chứng sau 50 tuổi
- Giảm cân
- Chảy máu trực tràng
- Sốt
- Buồn nôn hoặc nôn mửa tái phát
- Đau bụng, đặc biệt nếu không liên quan đến nhu động ruột hoặc xảy ra vào ban đêm
- Tiêu chảy dai dẳng
- Thiếu máu liên quan đến sắt thấp
Nếu bệnh nhân có những dấu hiệu hoặc triệu chứng này hoặc nếu phương pháp điều trị IBS ban đầu không hiệu quả, bệnh nhân có thể được chỉ định các xét nghiệm bổ sung.
3. Xét nghiệm cận lâm sàng
Bác sĩ có thể đề nghị làm một số xét nghiệm, bao gồm nghiên cứu phân. Mục đích để kiểm tra nhiễm trùng hoặc các vấn đề về khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng từ thức ăn của ruột (kém hấp thu). Ngoài ra có thể làm một số xét nghiệm khác để loại trừ các nguyên nhân khác gây ra các triệu chứng tương tự.
Các xét nghiệm thông thường có thể bao gồm:
- Nội soi đại tràng.
- Chụp X-quang hoặc CT. Các xét nghiệm này giúp bác sĩ có thể loại trừ các nguyên nhân khác gây ra các triệu chứng, đặc biệt nếu bệnh nhân bị đau bụng.
- Nội soi đại tràng. Kiểm tra đường tiêu hóa trên, sinh thiết từ ruột non và chất lỏng của bệnh nhân để tìm vi khuẩn phát triển quá mức.
Các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm có thể bao gồm:
- Các xét nghiệm không dung nạp lactose. Nếu không sản xuất lactose, bạn có thể gặp các vấn đề tương tự như do IBS gây ra. Bao gồm đau bụng, đầy hơi và tiêu chảy. Bác sĩ có thể yêu cầu kiểm tra hơi thở hoặc yêu cầu bạn loại bỏ sữa và các sản phẩm từ sữa khỏi chế độ ăn trong vài tuần.
- Kiểm tra hơi thở để tìm vi khuẩn phát triển quá mức. Kiểm tra hơi thở cũng có thể xác định xem bạn có vi khuẩn phát triển quá mức trong ruột non hay không. Sự phát triển quá mức của vi khuẩn thường hay bắt gặp ở những người đã phẫu thuật ruột, tiểu đường hoặc một số bệnh khác làm chậm quá trình tiêu hóa.
- Xét nghiệm phân. Kiểm tra vi khuẩn hoặc ký sinh trùng, hoặc chất lỏng tiêu hóa được tạo ra trong gan của bạn (acid mật), nếu bạn bị tiêu chảy mãn tính.
V – Các phương pháp điều trị hội chứng ruột kích thích
Các bác sĩ có thể điều trị hội chứng ruột kích thích bằng cách khuyến nghị thay đổi chế độ ăn uống và lối sống khác, thuốc men, men vi sinh và các liệu pháp sức khỏe tâm thần.
1. Hội chứng ruột kích thích uống thuốc gì?
- Bổ sung chất xơ: Dùng chất bổ sung như psyllium (Metamucil) với chất lỏng có thể giúp kiểm soát táo bón.
- Thuốc nhuận tràng: Nếu chất xơ không giúp giảm táo bón, bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc nhuận tràng không kê đơn, chẳng hạn như Magie hydroxit uống hoặc Polyethylene glycol.
- Thuốc chống tiêu chảy: Một số thuốc không kê đơn, như Loperamide, có thể giúp kiểm soát tiêu chảy. Bác sĩ cũng có thể kê đơn chất kết dính acid mật, chẳng hạn như Cholestyramine, Colestipol hoặc Colesevelam. Tuy nhiên, chất kết dính acid mật có thể gây đầy hơi.
- Thuốc kháng cholinergic: Các loại thuốc như Dicyclomine có thể giúp giảm đau do co thắt ruột.
- Thuốc chống trầm cảm ba vòng: Loại thuốc này có thể giúp giảm chứng trầm cảm cũng như ức chế hoạt động của các tế bào thần kinh điều khiển đường ruột giúp giảm đau.
- Thuốc chống trầm cảm SSRI: Thuốc chống trầm cảm ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI), chẳng hạn như Fluoxetine hoặc Paroxetine, có thể hữu ích nếu bạn bị trầm cảm, bị đau và táo bón.
- Thuốc giảm đau: Pregabalin hoặc Gabapentin có thể làm dịu cơn đau dữ dội hoặc đầy hơi.
Các loại thuốc đặc hiệu cho người bị IBS bao gồm:
- Alosetron: Alosetron được thiết kế để giảm co thắt ruột kết và làm chậm sự di chuyển của chất thải qua ruột dưới.
- Eluxadoline: Eluxadoline có thể làm dịu tiêu chảy bằng cách giảm co thắt cơ và tiết dịch trong ruột, đồng thời tăng trương lực cơ ở trực tràng.
- Rifaximin: Thuốc kháng sinh này có thể làm giảm sự phát triển quá mức của vi khuẩn và tiêu chảy.
- Lubiprostone: Lubiprostone có thể làm tăng tiết chất lỏng trong ruột non của bạn để hỗ trợ việc di chuyển phân.
- Linaclotide: Linaclotide cũng có thể làm tăng tiết chất lỏng trong ruột non của bạn để giúp bạn thải phân.
Liệu pháp trong tương lai
Probiotics
Theo FAO/WHO 2002, Lợi khuẩn (Probiotics) là những vi sinh vật sống, khi sử dụng một lượng cần thiết và đầy đủ có khả năng đem lại lợi ích sức khỏe cho con người. Các nhà nghiên cứu vẫn đang nghiên cứu việc sử dụng men vi sinh để điều trị IBS. Hiện nay, biện pháp cấy ghép hệ vi sinh trong phân FMT đang được nghiên cứu, đã cho thấy khả năng khôi phục vi khuẩn đường ruột khỏe mạnh.
2. Bài thuốc dân gian chữa hội chứng ruột kích thích
Mỗi người bị hội chứng ruột kích thích có những triệu chứng khác nhau, bởi vậy bài thuốc chữa hội chứng ruột kích thích cũng khác nhau, dưới đây là một số bài thuốc:
Nguyên liệu:
- Lá mơ lông,
- Sa nhân,
- Lá vọng cách,
- Bạch truật,…
Đây là những nguyên liệu thảo dược đứng đầu trong điều trị bệnh đại tràng và các bệnh đường tiêu hóa khác. Lá mơ lông và Sa nhân là nguyên liệu nổi tiếng trong hỗ trợ điều trị các bệnh về tiêu hóa. Bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh viêm đại tràng cấp và mãn tính, viêm đại tràng co thắt,… Hạn chế tối đa các triệu chứng ruột kích thích và làm giảm hẳn các triệu chứng như bụng trướng, buồn nôn, tiêu chảy, rối loạn tiêu hoá, phân sống.
VI – Người mắc hội chứng ruột kích thích nên ăn gì? Kiêng gì?
Các dấu hiệu và triệu chứng nhẹ thường có thể được kiểm soát bằng cách giảm bớt căng thẳng, thay đổi chế độ ăn uống và lối sống của bạn. Cố gắng:
1. Tránh thực phẩm gây ra các triệu chứng của bạn
2. Ăn thực phẩm giàu chất xơ
Chất xơ có thể cải thiện tình trạng táo bón trong IBS vì nó làm cho phân mềm và dễ đi ngoài hơn. Theo Guideline về dinh dưỡng của Mỹ 2015 – 2020 khuyến cáo rằng người lớn cần nhận được 22-34 gam chất xơ mỗi ngày.
Hai loại chất xơ là
- Chất xơ hòa tan, có trong đậu, trái cây và các sản phẩm yến mạch
- Chất xơ không hòa tan, có trong các sản phẩm ngũ cốc nguyên hạt và rau
Nghiên cứu cho thấy rằng chất xơ hòa tan hữu ích hơn trong việc giảm các triệu chứng IBS.
Để giúp cơ thể quen với nhiều chất xơ hơn, hãy thêm thực phẩm có chất xơ vào chế độ ăn uống của bạn mỗi lần một ít. Quá nhiều chất xơ cùng một lúc có thể gây ra đầy hơi, có thể gây ra các triệu chứng IBS. Nên thêm chất xơ vào chế độ ăn uống từ từ, khoảng 2 – 3 gam mỗi ngày, có thể giúp ngăn ngừa đầy hơi và chướng bụng .
3. Uống nhiều nước
4. Tập luyện đêu đặn
5. Ngủ đủ giấc
Bác sĩ có thể đề nghị bạn loại bỏ khỏi chế độ ăn uống của mình:
- Thức ăn nhiều gas: Nếu bạn bị đầy hơi hoặc đầy hơi, bạn có thể tránh các món như đồ uống có ga và cồn và một số loại thực phẩm có thể dẫn đến tăng khí.
- Gluten: Nghiên cứu cho thấy một số người bị IBS báo cáo cải thiện các triệu chứng tiêu chảy nếu họ ngừng ăn gluten (lúa mì, lúa mạch và lúa mạch đen) ngay cả khi họ không bị bệnh celiac.
- FODMAP: Bác sĩ có thể khuyên bạn nên thử một chế độ ăn kiêng đặc biệt – được gọi là chế độ ăn uống FODMAP thấp – để giảm hoặc tránh một số loại thực phẩm có chứa carbohydrate khó tiêu hóa. Những carbohydrate này được gọi là FODMAPs bao gồm fructose, fructans, lactose và những loại khác. FODMAP được tìm thấy trong một số loại ngũ cốc, rau, trái cây và các sản phẩm từ sữa.
Chuyên gia dinh dưỡng có thể giúp bạn thay đổi chế độ ăn uống này.
Tổng kết:
Trên đây là tổng quan về khái niệm, triệu chứng, chẩn đoán cùng các lưu ý trong điều trị và chế độ sinh hoạt khi bạn bị mắc hội chứng ruột kích thích. IBS có thể gây tình trạng khó chịu và bất tiện cho bệnh nhân trong thời gian dài. Tuy nhiên nếu xác định được nguyên nhân cũng như các dấu hiệu thì việc điều trị lại trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Hãy liên lạc với bác sĩ của bạn nếu bạn nghi ngờ mình đang có các dấu hiệu của hội chứng ruột kích thích.
Liên hệ với chuyên gia của chúng tôi để được tư vấn chi tiết.
HOTLINE 1900 9482 hoặc 0967 629 482.
Nguồn tham khảo: