Rối loạn tiêu hóa ở trẻ cần nhận biết từ sớm. Qua đó đánh giá mức độ nặng và tìm những phương pháp xử lý phù hợp nhất cho trẻ. Bài viết sau đây cung cấp cho mẹ 7 điều nhất định phải biết về rối loạn tiêu hóa. Có thể kể đến như: định nghĩa, nguyên nhân, triệu chứng, các mức độ nguy hiểm, chế độ dinh dưỡng và cách phòng ngừa.
Mục lục
- I – Rối loạn tiêu hóa là gì?
- II – Các triệu chứng rối loạn tiêu hóa
- III – Rối loạn tiêu hóa ở trẻ có nguy hiểm không?
- IV – Mẹ nên làm gì khi trẻ rối loạn tiêu hóa?
- V – Rối loạn tiêu hóa nên ăn gì và không nên ăn gì?
- VI – Khi nào cần đưa trẻ rối loạn tiêu hóa đến thăm khám tại cơ sở y tế
- VII – Biện pháp phòng rối loạn tiêu hóa ở trẻ
I – Rối loạn tiêu hóa là gì?
Rối loạn tiêu hoá là những tình trạng bất thường liên quan đến chức năng tiêu hoá thức ăn.
Tiêu hóa là quá trình biến đổi thức ăn thành thành dưỡng chất, hấp thu và thải trừ các chất cặn bã. Khi các tác nhân bất thường xâm nhập gây co thắt cơ vòng, gây đau bụng và thay đổi quá trình tiêu hóa thức ăn.
Rối loạn tiêu hóa ảnh hưởng không tốt tới quá trình phát triển của trẻ nếu không được điều trị kịp thời. Tình trạng này kéo dài gây thiếu hụt một lượng dinh dưỡng đáng kể cho cơ thể. Hậu quả có thể khiến trẻ bị suy dinh dưỡng, chậm phát triển về thể chất, trí não, suy giảm miễn dịch. Trẻ dễ tái phát rối loạn tiêu hóa khi gặp các tác nhân từ môi trường tấn công vào bộ máy tiêu hóa.
II – Các triệu chứng rối loạn tiêu hóa
Với các bất thường trong quá trình phân cắt, hấp thu và thải trừ, trẻ có thể mắc đơn độc hoặc đan xen nhiều triệu chứng như sau:
Buồn nôn
Các tác nhân gây kích ứng đường tiêu hóa sẽ gây cảm giác buồn nôn.
Đau bụng
Đau nhẹ hoặc đau quằn quại, đau âm ỉ hoặc từng cơn. Cơn đau thường xuất hiện ở vùng bụng dưới bên trái, đôi khi ở các vị trí khác.Trẻ có các biểu hiện: khóc thét lên, quấy khóc nhiều, mặt đỏ hoặc tái, trướng bụng, chân co lên bụng, bàn tay nắm chặt…
Tiêu chảy
Trẻ đi ngoài phân lỏng trên 3 lần/ngày, kéo dài không quá 14 ngày, mệt mỏi, kém ăn. Một số khác trẻ có thể trướng bụng, sốt, phân có chất nhầy, có máu…
Trẻ bị tiêu chảy có thể do nhiễm virus gây bệnh đường ruột, do nhiễm ký sinh trùng hoặc vi khuẩn, do ăn phải thức ăn bị ôi thiu…
Táo bón
Rất hay gặp khi cho trẻ ăn các thực phẩm khó tiêu hóa: thức ăn quá cứng, chứa nhiều dầu mỡ, nhiều đạm.
Biểu hiện khi trẻ bị táo bón:
- Trẻ đi ngoài không thường xuyên, có thể 2-3 ngày bé mới đi 1 lần, bụng căng cứng.
- Có cảm giác đau và muốn đi ngoài nhưng không đi được.
- Đi ngoài có phân kích thước lớn hay từng viên nhỏ, khô, cứng, phải rặn nhiều.
Đi ngoài phân sống
Nguyên nhân của tình trạng trẻ đi ngoài phân sống là do các tổn thương niêm mạc đường tiêu hóa. Khi đó trẻ giảm bài tiết các enzym phân cắt dinh dưỡng. Các tổn thương này có thể đến sau một đợt sử dụng kháng sinh, sau tiêu chảy nhiễm khuẩn, mất cân bằng hệ vi sinh. Đi ngoài phân sống với các biểu hiện như:
- Trẻ đi ngoài phân lỏng nhớt
- ,Phân có lẫn chất nhầy, các hạt lợn cợn
- Phân có rau, củ quả, thực phẩm không tiêu hóa được
- Kèm theo đầy bụng.
Nôn trớ
Nôn trớ thường kèm các biểu hiện: ọc sữa, chậm lên cân, khò khè, viêm phổi tái phát nhiều lần…
Khi trẻ có các biểu hiện sau nên được đưa đến cơ sở y tế để điều trị:
- Nôn kèm theo sốt, mệt mỏi
- Nôn kèm theo co giật hoặc ngủ li bì
- Nôn nhiều lần trong vòng 6 giờ
Mất nước do tiêu chảy và nôn mửa
Mất nước, mất điện giải trầm trọng, có thể dẫn tới tử vong nếu không được bù kịp thời. Nhận biết trẻ bị mất nước có biểu hiện:
- Mắt trũng
- Da khô lạnh, nhăn nheo
- Tiểu ít
- Chuột rút.
➤ Xem thêm: 8 triệu chứng trẻ bị rối loạn tiêu hóa không thể bỏ qua
III – Rối loạn tiêu hóa ở trẻ có nguy hiểm không?
Rối loạn tiêu hóa là bệnh thường gặp ở trẻ em, tuy không đe dọa đến tính mạng nhưng cũng không nên chủ quan. Vì nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh kéo dài sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống sinh hoạt và tinh thần của trẻ. Thậm chí gây ra các bệnh nguy hiểm ảnh hưởng đến sự phát triển lâu dài.
Ở mức độ nhẹ, rối loạn tiêu hóa có thể gây:
- Mệt mỏi, căng thẳng, khó chịu ở trẻ
- Đại tiện nhiều lần dễ gây mất nước
- Chán ăn, bỏ ăn, dễ sút cân.
Rối loạn tiêu hóa có thể gây nên các biến chứng nặng hơn như:
- Hệ tiêu hóa kém, rối loạn chức năng, hạn chế hấp thu chất dinh dưỡng, có thể suy dinh dưỡng.
- Hội chứng ruột kích thích, viêm đại tràng, xuất huyết đại tràng và nặng hơn là ung thư đại trực tràng.
- Mất nước, mất điện giải dẫn đến cơ thể suy nhược, nặng hơn có thể suy thận thậm chí gây tử vong.
Một số tình trạng rối loạn tiêu hóa nặng ở trẻ em như:
Rối loạn tiêu hóa bạch cầu ái toan (EGD)
- Rối loạn tiêu hóa bạch cầu ái toan: các tế bào bạch cầu quá nhiều trong đường tiêu hóa của trẻ.
- Nguy cơ: viêm và sưng đường tiêu hóa, khiến trẻ đau, khó chịu và khó nuốt.
- Nguyên tắc xử trí: giảm số lượng tế bào bạch cầu trong ruột bằng các loại thuốc như steroid
Bệnh Celiac (Không dung nạp Gluten)
- Trẻ có phản ứng nghiêm trọng khi ăn thức ăn có thành phần là gluten. Gluten một loại protein trong lúa mì, lúa mạch và lúa mạch đen.
- Nguy cơ: tổn thương ruột non, khiến trẻ không hấp thụ được các chất dinh dưỡng trong thức ăn.
- Nguyên tắc xử trí: tuân thủ chế độ ăn không có gluten. Qua đó giúp ngăn chặn được các tổn thương cho ruột và có thời gian cho các ruột bị tổn thương trước đó được hồi phục.
Bệnh viêm đường ruột (IBD)
- Bệnh viêm đường ruột thường xảy ra ở trẻ lớn, bao gồm hai rối loạn tiêu hóa chính: viêm loét đại tràng và bệnh Crohn.Triệu chứng phổ biến khi mắc phải bệnh này như đau bụng, đi ngoài ra máu hoặc nước, chậm phát triển, chậm dậy thì.
- Nguy cơ: bệnh có thể dẫn đến đau khớp, kích ứng mắt, sỏi thận, bệnh gan và xương yếu hoặc dễ gãy.
- Nguyên tắc xử trí: làm cho các triệu chứng xuất hiện càng muộn càng tốt bằng cách thực hiện chế độ ăn bệnh lý và sử dụng thuốc. Có thể cần điều trị tại bệnh viện hoặc phẫu thuật nếu triệu chứng viêm loét đại tràng tiến triển nặng.
Bệnh lồng ruột
- Lồng ruột xảy ra khi một phần của ruột bị gập vào đoạn ruột kế tiếp.
- Nguy cơ: nhiễm trùng gây đau, sưng và đột ngột li bì, mệt mỏi và thậm chí có thể làm rách ruột.
- Xử trí: sử dụng thuốc xổ dạng lỏng hoặc dùng không khí để đẩy ruột trở lại.
Bệnh xoắn ruột
- Là hiện tượng một vòng ruột của trẻ bị xoắn quanh chính nó và mạc treo hỗ trợ nó.
- Nguy cơ: tắc ruột và thiếu máu cục bộ ở đoạn ruột phía sau đoạn xoắn.
- Xử trí: can thiệp phẫu thuật khẩn cấp.
Hội chứng ruột ngắn (SBS)
- Trẻ khi sinh ra đã bị thiếu một vài đoạn ruột hoặc trẻ cần phải phẫu thuật để loại bỏ một phần ruột.
- Nguy cơ: trẻ không hấp thu hoặc hấp thu chậm các chất dinh dưỡng có trong thức ăn, dẫn đến các vấn đề như suy dinh dưỡng, mất nước, sỏi thận và phát ban nghiêm trọng.
- Xử trí: thay đổi chế độ ăn uống, cung cấp các chất dinh dưỡng cho trẻ bằng đường tĩnh mạch hoặc cho ăn qua ống sonde, sử dụng thuốc để làm giảm các triệu chứng và làm chậm quá trình di chuyển của thức ăn.
IV – Mẹ nên làm gì khi trẻ rối loạn tiêu hóa?
Hiệu chỉnh chế độ ăn, chế độ sinh hoạt tại nhà
- Giữ gìn vệ sinh cho trẻ sạch sẽ: Vệ sinh sạch sẽ giúp hạn chế được các tác nhân gây hại.
- Giữ vệ sinh môi trường xung quanh trẻ: Gọn gàng nhà cửa, môi trường sinh hoạt xung quanh trẻ.
- Xây dựng chế độ ăn uống hợp lý cho trẻ: Đảm bảo đa dạng thực phẩm, đầy đủ chất dinh dưỡng, chú ý cho trẻ ăn nhiều các thực phẩm giàu vitamin. Mẹ nên chế biến đồ ăn ít dầu mỡ, mềm và dễ ăn, dễ tiêu hóa.
- Đảm bảo thực phẩm sạch, an toàn vệ sinh: Mẹ nên chế biến và bảo quản đúng cách để vừa không làm mất đi giá trị dinh dưỡng của thực phẩm vừa an toàn tốt cho sức tiêu hóa của trẻ.
- Khuyến khích trẻ uống thêm nước: Mẹ nên cho trẻ uống đủ nước, bổ sung dung dịch bù nước trong trường hợp trẻ bị tiêu chảy.
- Không nên cho trẻ ăn quá nhiều: Không nên ép trẻ ăn, nên chia nhỏ bữa ăn và ăn thành nhiều bữa để cải thiện tình trạng rối loạn tiêu hóa.
Không tự ý cho trẻ dùng thuốc:
Không tự ý cho trẻ dùng các thuốc như kháng sinh, thuốc cầm tiêu chảy, thuốc trị táo bón, thuốc chống nôn, thuốc điều trị đau bụng… khi chưa có chỉ định của bác sĩ. Điều này có thể khiến tình trạng bệnh trầm trọng hơn và ảnh hưởng đến sức khỏe của bé về sau.
Đưa trẻ đến cơ sở y tế khi cần thiết:
Khi thấy trẻ có các dấu hiệu rối loạn tiêu hóa, nên đưa trẻ để bệnh viện để các bác sĩ kiểm tra, chẩn đoán chính xác bệnh, tìm ra nguyên nhân gây bệnh. Từ đó có phác đồ điều trị và chế độ dinh dưỡng hợp lí để đạt được hiệu quả điều trị tốt nhất.
V – Rối loạn tiêu hóa nên ăn gì và không nên ăn gì?
1. Rối loạn tiêu hóa nên ăn gì?
Xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học, phù hợp với độ tuổi nhằm giúp cân bằng đường ruột, tăng cường sức đề kháng cho trẻ là việc làm quan trọng khi trẻ bị rối loạn tiêu hóa.
Chế độ dinh dưỡng phải phù hợp với độ tuổi của trẻ:
Đối với trẻ dưới 6 tháng tuổi
- Nên cho trẻ bú hoàn toàn bằng sữa mẹ. Sữa mẹ có đầy đủ các chất dinh dưỡng và kháng thể cần thiết cho sự phát triển của trẻ và bảo vệ hệ tiêu hóa còn non nớt của trẻ.
- Đối với trẻ bú sữa ngoài nên tham vấn bác sĩ để chọn những loại sữa tốt cho hệ tiêu hóa. Khi đổi loại sữa mới nên đổi từ từ, tăng dần loại sữa mới.
- Không cho trẻ ăn dặm quá sớm, thời điểm tốt nhất nên cho trẻ ăn dặm là khi trẻ tròn 6 tháng tuổi.
Đối với trẻ từ 6 đến 12 tháng tuổi
- Nên cho trẻ bú mẹ hoặc sữa ngoài kết hợp với bắt đầu cho trẻ tập ăn dặm khoảng 1-3 bữa trong một ngày.
- Nên cho trẻ ăn với lượng và nồng độ tăng dần từ từ (từ ít đến nhiều, từ loãng đến đặc).
Đối với trẻ trên 1 tuổi:
Chế độ ăn uống của trẻ càng lớn càng giống với người lớn. Các bậc cha mẹ nên ưu tiên các thực phẩm:
Chuối: chứa kali( cung cấp chất điện giải cần thiết cho cơ thể. Đặc biệt đói với những trẻ bị mất nước do tiêu chảy, nôn mửa. Ngoài ra, chuối còn chứa pectin( giúp tiêu hóa dễ dàng), chứa vitamin, khoáng chất dồi dào (cung cấp năng lượng cho trẻ).
Gạo trắng: chứa nhiều tinh bột, cung cấp năng lượng cho cơ thể, nấu cháo hoặc nấu bột dễ tiêu.
Rau củ quả: như súp lơ xanh, mồng tơi, cà rốt, thì là… Đây đều là nguồn cung cấp lượng lớn chất xơ, vitamin, khoáng chất cần thiết cho trẻ, giúp dễ tiêu.
Thịt trắng: như thịt gà, thịt lợn… dễ tiêu hóa, không tạo gánh nặng lên dạ dày của trẻ.
Sữa chua: chứa lợi khuẩn giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột. Sữa chua kích thích nhu động ruột, tăng hiệu quả làm việc của hệ tiêu hóa.
Chế độ dinh dưỡng luôn phải tuân thủ các nguyên tắc sau:
- Bữa ăn của trẻ phải đủ 4 nhóm chất gồm: chất đạm, tinh bột, chất béo, vitamin và khoáng chất.
- Thực phẩm phải đảm bảo vệ sinh, an toàn.
- Thức ăn cần được chế biến sạch, ăn chín uống sôi, nấu mềm và nhuyễn hơn, dễ nuốt.
- Lựa chọn các loại thức ăn dễ tiêu, hỗ trợ làm giảm các triệu chứng rối loạn tiêu hóa.
➤ Xem thêm: 10 lưu ý về chế độ dinh dưỡng khi bé bị rối loạn tiêu hóa
2. Rối loạn tiêu hóa không nên ăn gì?
- Không nên cho trẻ ăn thực phẩm đóng gói, chế biến sẵn (do chứa chất bảo quản không tốt cho sức khỏe của bé). Như: đồ ăn nhanh, thực phẩm cay nóng (do có thể làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh).
- Hạn chế cho bé ăn các loại thức ăn giàu tinh bột và chất béo khi trẻ đang bị táo bón. Bởi những chất này làm cho phân khô, trẻ khó đi tiêu hơn.
- Nên tránh cho bé ăn các loại thực phẩm nhiều đường. Có thể kể đến như nước ngọt, kẹo, bánh, đồ uống có ga… khi trẻ bị tiêu chảy.
- Không ăn các thực phẩm dễ gây đầy bụng như: mận, đậu, tỏi, hành tây, cần tây, húng quế.
Lưu ý quan trọng: Cha mẹ tuyệt đối không ép con ăn nhiều,nhất là khi trẻ bị rối loạn tiêu hóa kèm theo hay bị nôn trớ. Thay vào đó, nên cho trẻ ăn từng ít một, chia thành nhiều bữa nhỏ.
VI – Khi nào cần đưa trẻ rối loạn tiêu hóa đến thăm khám tại cơ sở y tế
Cha mẹ cần đưa trẻ đến ngay các cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời khi trẻ có các biểu hiện dưới đây:
- Đi ngoài phân lỏng, nhiều lần, liên tục trong ngày
- Nôn ói nhiều, tái diễn, khiến trẻ mệt mỏi
- Trẻ ăn uống rất kém, bỏ ăn
- Trẻ rất khát nước dù đã uống rất nhiều nước
- Bệnh tiến triển nặng hơn, kèm theo sốt hoặc sốt cao hơn
- Tình trạng không thuyên giảm sau một thời gian điều trị tại nhà.
VII – Biện pháp phòng rối loạn tiêu hóa ở trẻ
Để phòng ngừa rối loạn tiêu hóa ở trẻ, nên thực hiện theo một số biện pháp như sau:
Bổ sung lợi khuẩn bằng các loại men vi sinh:
Men vi sinh (lợi khuẩn) giúp cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột, hỗ trợ quá trình tiêu hoá và hấp thu chất dinh dưỡng. Ngoài ra men vi sinh còn giúp trẻ tăng cường sức đề kháng. Theo các nhà khoa học, đối với trẻ nhỏ, lợi khuẩn Bifidobacterium được coi là chủng lợi khuẩn thiết yếu nhất. Bởi chúng chiếm tỷ lệ cao nhất trong đường tiêu hóa ( 90%). Vì vậy, khi trẻ nhỏ có bất kỳ dấu hiệu nào liên quan đến rối loạn tiêu hóa cần được bổ sung lợi khuẩn từ sớm.
Có chế độ sinh hoạt hợp lí:
Trẻ nên được tạo thói quen đi vệ sinh đúng giờ. Các khoảng thời gian ăn uống của trẻ cũng phải được sắp xếp hợp lý và duy trì đều đặn mỗi ngày.
Thường xuyên vận động:
Việc thường xuyên vận động, rèn luyện thể chất mỗi ngày có thể giúp trẻ ăn uống ngon miệng hơn. Bên cạnh đó, vận động thường xuyên cũng giúp cho hoạt động của hệ tiêu hóa tốt hơn. Tuy nhiên đặc biệt lưu ý không nên cho trẻ vận động mạnh ngay sau khi ăn no.
Giữ vệ sinh cá nhân sạch sẽ:
Rèn luyện thói quen rửa tay kỹ với xà phòng trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
Xây dựng chế độ dinh dưỡng phù hợp:
Sử dụng những thực phẩm sạch, đủ chất và đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm. Đặc biệt bổ sung các loại thực phẩm giàu chất xơ như rau củ quả, ngũ cốc. Kết hợp với việc cha mẹ nên khuyến khích trẻ uống nhiều nước trong ngày. Việc cung cấp một lượng nước cho cơ thể mỗi ngày giúp quá trình tiêu hóa thức ăn thuận lợi hơn.
Rèn luyện thói quen ăn uống khoa học:
Phụ huynh nên nhắc nhở trẻ nhai kỹ thức ăn khi ăn. Quá trình nhai giúp nghiền thức ăn thành nhiều mảnh nhỏ và được trộn đều với nước bọt. Các enzyme có trong nước bọt có vai trò tiêu hóa thức ăn. Việc này khiến trẻ cảm thấy ngon miệng và dễ tiêu hóa hơn.
Tạo cho trẻ sự thoải mái và hứng thú khi ăn:
Tránh gây căng thẳng, áp lực khiến trẻ ăn mất ngon, ức chế quá trình tiêu hóa và hấp thu.
Ưu tiên cho trẻ bú sữa mẹ:
Nên cho trẻ bú hoàn toàn bằng sữa mẹ trong suốt 6 tháng đầu đời để nâng cao hệ miễn dịch của trẻ. Nếu không đủ sữa cho trẻ cần tham khảo ý kiến của bác sĩ để chọn loại sữa phù hợp.
Tẩy giun sán định kỳ:
Nên cho trẻ uống thuốc tẩy giun sán định kỳ 6 tháng/lần. Đồ chơi của trẻ cũng cần được vệ sinh 2 tuần/lần để phòng tránh nguy cơ nhiễm giun sán. Không cho trẻ đưa đồ chơi vào miệng để tránh vi khuẩn gây bệnh xâm nhập vào cơ thể.
Xem thêm: Hướng dẫn chăm sóc và xử trí dứt điểm trẻ rối loạn tiêu hoá
Hy vọng qua bài viết trên, các mẹ đã có cái nhìn tổng quát hơn về tình trạng rối loạn tiêu hoá ở trẻ. Để tìm hiểu chi tiết, vui lòng liên hệ với chuyên gia của chúng tôi. HOTLINE 1900 9482 hoặc 0967 629 482.