Táo bón là triệu chứng mà rất nhiều trẻ em mắc phải. Nếu để tình trạng táo bón kéo dài và không được điều trị triệt để sẽ khiến trẻ đầy chướng bụng, biếng ăn và giảm hấp thụ dinh dưỡng. Phác đồ nhi khoa điều trị táo bón cập nhật dưới đây sẽ giúp bố mẹ hiểu rõ và đẩy lùi tình trạng táo bón ở trẻ hiệu quả
Mục lục
1. Tiêu chuẩn chẩn đoán táo bón ở trẻ em
1.1. Táo bón cơ năng
Táo bón cơ năng là dạng táo bón mà thường có tới 90 – 95% trẻ gặp phải. Là tình trạng táo bón mà trẻ không cho thấy bất thường về thể chất sau xét nghiệm, nhưng có vấn đề trong chức năng của hệ thống tiêu hoá, mà trong trường hợp này là chức năng ruột già.
Có ít nhất 2 trong các triệu chứng sau, trong vòng 1 tháng đối với trẻ <4 tuổi hoặc trong vòng 2 tháng đối với trẻ > 4 tuổi:
- Đi ngoài ít hơn 3 lần/1 tuần.
- Trẻ bị són phân ít nhất 1 lần/ tuần
- Thời gian đi ngoài mỗi lần rất lâu, kéo dài hơn 30 phút.
- Tiền sử nhịn đi ngoài hoặc ứ phân rất nhiều (do nhịn).
- Có tiền sử đi ngoài đau, đi ngoài khó khăn, phải gồng mình khi đi ngoài
- Có khối phân lớn trong trực tràng.
- Tiền sử đi ngoài phân to
- Ngoài ra có 1 số triệu chứng đi kèm như: Chán ăn, đau bụng, chướng bụng, khó tiêu( sẽ giảm khi trẻ đi ngoài được).
1.2. Táo bón thực thể
Là chứng táo bón do những nguyên nhân gây tổn thương bên trong và bên ngoài đường tiêu hóa do di truyền hoặc bệnh lý: Vị trí hậu môn có lỗ dò, nứt kẽ hậu môn., thăm trực tràng, sự co dãn tự động của cơ thắt hậu môn, hẹp trực tràng…
Một số dấu hiệu nhận biết táo bón thực thể ở trẻ:
- Táo bón xuất hiện ở trẻ dưới 1 tuổi.
- Chậm phân su.
- Bóng trực tràng rỗng.
- Có máu trong phân.
- Không có sự nín nhịn đi ngoài.
- Không đi ngoài són.
- Xuất hiện triệu chứng ngoài ruột.
- Bất thường sắc tố.
- Bệnh liên quan đến bàng quang.
- Không đáp ứng với điều trị thông thường.
- Cơ thắt hậu môn chặt.
- Chậm phát triển.
2. Biện pháp trị táo bón ở trẻ
2.1. Nguyên tắc trị táo bón
Tùy vào độ tuổi và khả năng dung nạp thuốc của trẻ mà có phác đồ điều trị táo bón cho trẻ sẽ được điều chỉnh. Tuy nhiên, việc điều trị táo bón của trẻ cần tuân theo nguyên tắc sau đây:
Đưa ra chẩn đoán chính xác:
Dựa vào những triệu chứng đã trình bày ở trên, cần xác định rõ trẻ có thực sự bị táo bón hay không? Bị táo bón loại nào, cơ năng hay thực thế? Xác định nguyên nhân khiến trẻ bị táo bón, từ đó đưa ra các biện pháp xử lý tiếp theo.
Cải thiện và loại bỏ triệu chứng táo bón.
Triệu chứng hay gặp nhất ở trẻ đó là thay đổi bất thường khuôn phân, hình thái phân, phân tồn ứ gặp khó khăn trong việc đi ngoài. Vì vậy, cần sử dụng những loại thuốc nhuận tràng, tháo phân để khắc phục sớm tình trạng này, giúp trẻ giảm đau đớn, dễ đi đại tiện hơn.
Riêng đối với táo bón thực thể, cần có những can thiệp như phẫu thuật để loại bỏ những triệu chứng cũng như căn nguyên gây bệnh.
Phục hồi chức năng tiêu hóa tự nhiên.
Thay đổi chế độ ăn uống, sinh hoạt, điều chỉnh lượng nước bổ sung, tạo thói quen vận động và đi tiêu.
Nếu thay đổi trên không giúp trẻ cải thiện, dùng thuốc hỗ trợ với liều điều trị duy trì sẽ giúp trẻ hình thành thói quen đại tiện đều đặn.
Cung cấp các chất dinh dưỡng cần thiết cho hệ tiêu hóa như Probiotic (vi khuẩn có lợi), Prebiotic (chất xơ hòa tan), vitamin C, khoáng chất giúp tiêu hóa hoàn toàn thức ăn.
Phòng ngừa và tránh táo bón tái phát ở trẻ:
Cân bằng chế độ dinh dưỡng bằng cách cho trẻ ăn đầy đủ, cân đối thành phần dinh dưỡng, chế độ ăn giàu chất xơ từ rau xanh, quả chín và uống đủ nước.
Tăng cường vận động cho bé, các bài tập massage.
Duy trì cho trẻ thói quen tập đi đại tiện hàng ngày vào một giờ nhất định.
2.2. Các biện pháp điều trị nội khoa
Điều trị nội khoa là phương pháp sử dụng thuốc trong điều trị táo bón cho trẻ như thuốc bơm hậu môn, thụt tháo hoặc thuốc nhuận tràng uống. Các loại thuốc này thường được sử dụng trong điều trị táo bón cơ năng cho trẻ.
Các loại thuốc được sử dụng dùng để loại phân tồn ứ, cải thiện khuôn phân, giảm đầy chướng bụng, giúp trẻ dễ đại tiện hơn.
Thuốc thụt tháo phân, làm trơn
Nhóm thuốc này thường có 2 dạng: dạng đường uống và dạng bôi trơn trực tràng, hậu môn.
- Đối với thuốc đường uống: Chúng không bị tiêu hoá bởi hệ tiêu hoá, có tác dụng bao quanh trực tràng làm trơn niêm mạc ruột. Đồng thời ngăn chặn sự tái hấp thu nước từ niêm mạc ruột. Do đó giúp khối phân dễ di chuyển trong lòng ruột.
Thuốc sử dụng: PEG (Poly ethylene glycol): 1 – 1,5g/1kg/ngày x 3 ngày (uống).
- Đối với thuốc dạng bôi trơn, thụt tháo:
Thụt hậu môn: Phosphate soda enemas (Fleet): trẻ > 2 tuổi.
Dầu paraffin: trẻ > 1 tuổi: 15- 30ml/tuổi (năm) chia 2 lần.
Nhóm thuốc tạo khối
Nhóm thuốc này chứa các chất xơ (từ vỏ, hạt, củ). Khi uống vào thuốc sẽ hút nước từ ruột, làm cho phân mềm và lớn hơn, tạo nhu động ruột bình thường để đẩy phân.
Hoạt chất Methylcellulose (biệt dược Citrucel). Đây là chất xơ không độc hại, không gây dị ứng và không gây kích ứng.
Liều dùng Citrucel ở trẻ em: 0,5g x 1-3 lần/ngày.
Thuốc này thường phát huy tác dụng sau 1-3 ngày. Vì thuốc hút nhiều nước nên phải đảm bảo cho trẻ uống đủ nước như chỉ dẫn.
Nhóm thuốc làm mềm phân
Loại thuốc này không thúc đẩy nhu động ruột nhưng giúp nước thấm vào khối phân, làm phân mềm hơn và có thể tống ra ngoài mà không cần rặn, nhờ đó trẻ đi tiêu dễ dàng hơn.
Hoạt chất docusate, biệt dược nogarlax dạng dung dịch uống 12,5 mg/ml
Chỉ dùng loại thuốc này cho trẻ em trên 6 tháng tuổi bị táo bón mãn tính
- Đối với trẻ từ 6 tháng đến 2 tuổi: mỗi lần uống 12,5mg, ngày 3 lần.
- Trẻ từ 2 đến 12 tuổi: mỗi lần uống 12,5 đến 25 mg, ngày 3 lần.
Liều không được vượt quá 120mg một ngày.
Nhóm thuốc nhuận tràng thẩm thấu
Thuốc có tác dụng giảm hấp thu nước ở thành ruột, tăng lượng nước trong lòng ruột, giúp phân mềm hơn và dễ tống ra ngoài. Các loại thuốc sử dụng:
- Sorbitol : 1- 3ml/kg/ngày, chia 2 lần.
- Lactulose: 1- 3ml/kg/ngày, chia 2 lần.
Nhóm thuốc nhuận tràng kích thích
Nhóm này có tác dụng kích thích để cơ đại tràng co bóp, làm tăng nhu động ruột, khiến phân được đẩy ra ngoài nhanh hơn. Thuốc cần 8-12 giờ để phát huy tác dụng.
Thuốc có thể dùng đường uống hoặc đường hậu môn vì thuốc tác dụng trực tiếp lên thành ruột.
- Hoạt chất Bisacodyl( biệt dược Dulcolax) chỉ định dùng cho trẻ ≥ 2 tuổi:
Đối với đường hậu môn 0,5 – 1 viên đạn 10mg/lần.
Đối với đường uống 1 – 3 viên nén 5mg/lần.
- Senna dạng Siro (7,5 mg / 5 ml):
Trẻ 1 tháng đến 4 tuổi: 2,5–10 ml một lần mỗi ngày
Trẻ em lớn hơn 4 tuổi: 2,5–20 ml một lần mỗi ngày
2.3. Các biện pháp điều trị ngoại khoa
Đây là biện pháp điều trị dùng sự can thiệp của phẫu thuật, thường áp dụng đối với tình trạng táo bón thực thể ở trẻ.
Tùy thuộc vào nguyên nhân mà có thể tiến hành các loại phẫu thuật khác nhau:
- Bệnh phình đại tràng bẩm sinh: phẫu thuật cắt bỏ đoạn đại tràng vô hạch.
- Bệnh suy giáp trạng bẩm sinh: liệu pháp hormon thay thế.
- Khối u vùng tủy- thắt lưng, các dị tật thần kinh như thoát vị màng não tủy hoặc tật nứt dọc đốt sống phải được điều trị triệt để bằng phẫu thuật…
Xem thêm: Tổng hợp mẹo và các bài thuốc xử trí táo bón ở trẻ
2.4. Các biện pháp hỗ trợ khác
Thực hiện chế độ ăn uống hợp lý
Một chế độ ăn uống cân bằng sẽ không chỉ giúp hồi phục hoạt động tiêu hóa tự nhiên của trẻ mà còn giúp phòng ngừa táo bón quay trở lại:
- Uống đầy đủ nước.
- Chế độ ăn đầy đủ chất xơ. Mẹ nên sử dụng những thực phẩm có hàm lượng chất xơ cao (như trái cây, rau chứa nhiều chất xơ hòa tan, bánh mì nhiều chất xơ, đậu nướng và ngũ cốc nguyên hạt). Khi sử dụng nên chế biến kĩ thực phẩm, thực phẩm còn sống có thể gây chướng bụng, đầy hơi và giảm hấp thu vi chất
Một số loại thực phẩm chứa nhiều chất xơ hòa tan là:
- Yến mạch.
- Cà rốt.
- Lúa mạch.
- Hạt mã đề
- Đậu Hà Lan.
- Đậu.
- Táo.
- Các loại trái cây thuộc họ cam, quýt.
Chế độ sinh hoạt khoa học
Duy trì cho trẻ thói quen tập đi đại tiện hàng ngày vào một giờ nhất định. Đảm bảo bé có đủ thời gian mỗi ngày để đi vệ sinh mà không phải vội vàng. Chỉ nên cho trẻ ngồi bô hoặc bồn cầu 5-10 phút. Với trẻ nhỏ, cha mẹ có thể phải ngồi cạnh và trò chuyện với con trong nhà vệ sinh, tạo cho con tâm lý thoải mái nhất cho đến khi hoàn thành nhiệm vụ.
Ngoài ra, giúp bé tăng cường vận động và thực hiện những bài tập bổ trợ ( bài tập gập chân, cúi gập người,v..v….) đều đặn cũng là cách giúp đẩy lùi táo bón.
Massage bụng cho bé hàng ngày cũng là biện pháp rất hữu hiệu cho trẻ táo bón.
Bổ sung lợi khuẩn
Việc bổ sung lợi khuẩn là 1 xu hướng mới, cung cấp giải pháp hữu hiệu cho tình trạng táo bón ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Lợi khuẩn là những sinh vật có lợi, thường trú ở đường tiêu hóa của trẻ nhỏ. Lợi khuẩn đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn cản sự phát triển và gây hại của hại khuẩn, kích thích tạo hàng rào bảo vệ đường ruột , kích thích quá trình tiêu hóa, thúc đẩy quá trình miễn dịch tự nhiên.
Đặc biệt, lợi khuẩn Bifidobacterium đã được chứng minh với nhiều cơ chế nổi trội giúp làm giảm và ngăn ngừa táo bón ở trẻ như:
- Tăng tiết enzym tiêu hóa thức ăn
- Điều tiết quá trình tái hấp thu nước tại đại tràng
- Điều hòa nhu động đại tràng
- Ức chế hại khuẩn, loại bỏ độc tố
- Tạo màng sinh học bảo vệ niêm mạc đại tràng
- Tăng sức đề kháng, tăng sinh kháng thể cho hệ tiêu hóa
Lợi khuẩn Imiale
Imiale là lợi khuẩn sống dạng nhỏ giọt được nhập khẩu trực tiếp từ Đan Mạch chứa chủng Bifidobacterium BB-12.
- Đây là chủng đã được phân lập và nghiên cứu rõ ràng về đặc tính.
- BB-12 có độ bền cao và khả năng sinh tồn vượt trội hơn các chủng khác. Do đó chúng đảm bảo đi đến đúng vị trí tác dụng tại đại tràng và thể hiện tác dụng mạnh mẽ.
- Bifidobacterium BB-12 đã trải qua 307 nghiên cứu khoa học và 180 thử nghiệm lâm sàng chứng tỏ hiệu quả giảm 100% táo bón ở mọi đối tượng.
- Dạng bào chế nhỏ giọt hòa toàn an toàn và dễ sử dụng cho bé.
6 giọt cho mỗi lần dùng, sử dụng duy trì trong 1-2 tháng để táo bón ở trẻ không còn là nỗi lo của mẹ.
Để được tư vấn rõ hơn về tình trạng sức khỏe của bé, vui lòng liên hệ với các chuyên gia của chúng tôi theo HOTLINE 1900 9482 hoặc 0967 629 482
Tham khảo nguồn:
Dược sĩ Hải Yến tốt nghiệp ĐH Dược Hà Nội, có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nhi khoa, dặc biệt lĩnh vực tiêu hóa, dinh dưỡng, da liễu nhi khoa. Hiện tại Dược sĩ Hải Yến đảm nhiệm vị trí tư vấn tại FHI Việt Nam.